Nedersaksenlijn: Meer dan een spoorlijn

Inwoners, bedrijfsleven en overheden uit de regio maken zich hard voor de komst van de Nedersaksenlijn (NSL). Met de aanleg van 44 kilometer spoor ontstaat een verbinding van 180 kilometer tussen Enschede en Groningen.

De NSL is onderwerp van een MIRT-onderzoek. Het MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) is een programma van de Rijksoverheid dat zich richt op de verbetering van de infrastructuur, ruimte en transport in Nederland. Het programma omvat projecten en programma’s die bijdragen aan de bereikbaarheid, veiligheid en leefbaarheid van Nederland. Het MIRT-onderzoek verkent wat de slimste, duurzaamste en meest kostenefficiënte oplossingen zijn om de bereikbaarheid over (water)wegen en het spoor te verbeteren. 

Hoe draagt de NSL bij aan de Brede Welvaart? 

Dit onderzoek is gedaan door een consortium bestaande uit Twynstra Gudde, Decisio, Sweco, Studio Bereikbaar, Must en Move Mobility. Een belangrijke onderzoeksvraag van het onderzoek was hoe de Nedersaksenlijn kan bijdragen aan de Brede Welvaart van de regio. Want de NSL is veel meer dan een spoorlijn. De overtuiging  is dat de verbinding als katalysator kan dienen voor de versterking van de sociaaleconomische structuur én andere opgaven in Overijssel, Drenthe en Groningen. 

Geen goedmakertje 

Daarmee wordt meteen het idee ontkracht dat de NSL alleen ontwikkeld zou worden als ‘goedmakertje’. De komst van de NSL moet niet alleen een witte vlek invullen, maar biedt juist ontzettend veel kansen voor de regio én de rest van Nederland. Zo is de verwachting dat er veel arbeidsplaatsen bij zullen komen die ook nog eens beter bereikbaar zijn, wordt de regio aantrekkelijker voor woningbouw en zullen daardoor minder jongeren wegtrekken. Bovendien draagt de NSL bij aan de regionale mobiliteitstransitie, bewoners worden minder afhankelijk van de auto. 

In hoeverre de NSL hieraan bijdraagt hangt onder meer af van het tracé zelf. Hiervoor is een aantal opties onderzocht. Hoe vaak en hoe hard gaat de trein rijden en waar wordt onderweg gestopt? Voor het onderzoek is gekozen voor de aanleg van voornamelijk enkelspoor, met de mogelijkheid om in de toekomst dubbelspoor te realiseren. Er wordt uitgegaan van twee nieuwe stations in Stadskanaal en Ter Apel en het tracé wordt geschikt voor een snelheid van 140 kilometer per uur. 

Vier denkrichtingen 

De potentie van de Nedersaksenlijn is daarna verder verkend aan de hand van vier denkrichtingen. Die verschilden van elkaar bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke invulling in wonen, werken en voorzieningen bij stations. Ook werd gekeken naar verschillende scenario’s op het vlak van bevolkingsgroei. De vier denkrichtingen zijn gescoord op de acht aspecten van Brede Welvaart: arbeid en vrije tijd, materiële welvaart, samenleving, gezondheid, wonen, subjectief welzijn, milieu en veiligheid. 

Voor een aantal aspecten is het effect van de NSL berekend aan de hand van verkeersmodellen. Alle verkeersbewegingen tussen 8 en 9 uur in de ochtend, inclusief fiets- en overstapbewegingen zijn in kaart gebracht in de huidige situatie en voor de vier denkrichtingen. Op basis daarvan kon bijvoorbeeld iets gezegd worden over de modal shift van auto naar ov en de impact op het milieu. Met bereikbaarheidskaarten werd gekeken naar de bereikbaarheid van bovenregionale voorzieningen. Op dit moment zorgt de slechte bereikbaarheid van bijvoorbeeld hoger en wetenschappelijk onderwijs ervoor dat veel jongeren wegtrekken uit de regio of dat de gezondheid van mensen onder druk staat omdat het ziekenhuis ver weg is. 

Belangrijke rol voor Emmen 

De vier scenario’s die zijn onderzocht zijn met opzet als extremen neergezet. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een combinatie van de vier denkrichtingen als meest kansrijke ontwikkelperspectief uit de bus is gekomen. In dit perspectief wordt onder meer aangesloten bij het lokale karakter van de regio en krijgt Emmen een belangrijke rol, maar er wordt ook gebiedsontwikkeling gedaan rond kernen als Coevorden, Stadskanaal, Ter Apel en Hardenberg.  

Hoewel het onderzoek gedaan is aan de hand van cijfers en modellen, zit er ook een subjectieve kant aan het verhaal. Dat geldt bijvoorbeeld voor de waardering van banen in Duitsland die door de komst van de NSL beter bereikbaar worden. Ja, er zijn meer banen binnen handbereik, maar hoe waarschijnlijk is het dat die banen ook als aantrekkelijk worden gezien? Modelmatig is de Duitse kant van het verhaal dus een uitdaging geweest voor de onderzoekers. 

Pionieren 

Voor grote infraprojecten als deze werd tot nu toe vaak alleen gekeken naar de economische impact ervan. Bijzonder aan het onderzoek rond de NSL is dat ook de impact op Brede Welvaart is meegenomen. De onderzoekers zijn het erover eens dat het een zoektocht is geweest, pionieren zelfs. Wel is het een grote stap in de goede richting en het onderzoek kan een voorbeeld zijn voor toekomstige projecten. Want duidelijk is dat de Nedersaksenlijn veel meer is dan alleen een stukje spoor. 

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Niels Hoefsloot, Freek Lier (beiden Decisio), Dirk Bussche (MoveMobility) en Jan Willem de Kleuver (Twynstra Gudde).