'Sommige technieken van de natuur zijn gewoon briljant'

Lydia Fraaije is in Nederland een waar boegbeeld van biomimicry. Wat betekent dat in de praktijk? “Nu ik de natuur beter kan lezen, mijn eigen lichaam beter snap en die connectie veel sterker heb, weet ik pas echt wat duurzaamheid is”, zegt ze in een interview met Stedebouw & Architectuur.

We spreken Lydia Fraaije in haar zelfgebouwde woning - Vita Pura - boordevol natuurlijke toepassingen. Van een gevel met stro tot het ontbreken van gebruikelijke installaties en van een helofytenfilter tot een overstek van 1,20 meter. Fraaije probeert graag iets nieuws en voelt zich heel comfortabel als dingen een beetje grensoverschrijdend zijn. Zo maakte ze onder meer ‘architectuurprotheses’, kleine stukjes kleding die reageren op licht, afstand of warmte. Fraaije paste duidelijk niet goed binnen bekende structuren in de bouwwereld en zocht naar haar eigen koers. Het was onder andere Zaha Hadid die haar inspireerde om een eigen pad te volgen. Uiteindelijk ontdekte ze de gewenste ‘bestemming’, toen ze in 2006 kennismaakte met biomimicry. Dat gaf plots de herkenning van alles waarvoor ze stond.

Miljarden jaren van evolutie

Biomimicry is gebaseerd op miljarden jaren van evolutie van de natuur. Fraaije zegt daarover: “Als er iets in de natuur wordt ontwikkeld, is dat altijd met efficiënt energie- en materiaalgebruik, zonder afval, met chemie in water en door zelfassemblage. Biomimicry betekent vooral samenwerken met en vanuit de natuur en is daarom de overtreffende trap van ‘regeneratief’, waarin nog een menselijke factor van ‘zorgen voor’ zit. We moeten ons realiseren dat we een jonge soort zijn en nog veel kunnen leren van de andere soorten die al veel langer hier op aarde leven.”

Geen certificaten

Waar haar eerste gebouw een bedrijfshal was, met alleen oog voor de invloeden van zon en wind, leerde Fraaije door biomimicry de voorwaarden waarop de natuur werkt te vertalen naar begrippen die je kunt toepassen op allerlei gebieden. Zo leerde ze van de natuur om te organiseren, te financieren en samen te werken. “Ik zag ineens een kans”, vervolgt Fraaije, “om hierin mijn eigen niche te vinden. En omdat het nog zo nieuw was, kon ik die helemaal zelf ontwikkelen. Het mooie is dat er geen certificaten aan biomimicry hangen. Je doet vooral je best, geeft feedback en probeert het elke keer, in stapjes, beter te doen. Zonder stip op de horizon. Dat geeft hoop en rust. Ondertussen kun je je continu blijven verwonderen over de natuur. Nu ik de natuur beter kan lezen, mijn eigen lichaam beter snap en die connectie veel sterker heb, weet ik pas echt wat duurzaamheid is.”

Briljant

“Sommige technieken van de natuur zijn gewoon briljant. Zo hebben stro en leem zoveel goede natuurlijke eigenschappen en dat geldt ook voor koeienpoep. Daarom geef ik binnenkort de cursus ‘stuken met koeienpoep’.” Een andere innovatie waaraan Fraaije werkt, mikt op lichtabsorptie en kleurgeneratie, gebaseerd op de nanostructuur van een vlindervleugel. Om maar aan te geven dat ze echt grensoverschrijdend werkt. Ook al ontwerpt ze ook ‘gewoon’ verbouwingen, woningen of een sporthal, maar wel altijd met de natuur voorop. Daarbij is vaak haar eigen huis, Vita Pura (render boven), de perfecte showcase; er kwamen al ruim vierhonderd bezoekers langs.

Ketens & MPG

Binnen het CASCO - Interreg project onderzoekt Fraaije momenteel lokale ketens voor natuurlijke materialen als stro, wilg en riet. Welke materialen kun je daarmee produceren, hoe zijn de vochthuishouding en de isolatiewaarden? Vervolgens kan een lokale boer die gewassen gaan telen. Op de achtergrond bestudeerde ze voor de Gideonsbende de MPG, waarbij tot voor kort natuurlijke isolatiematerialen niet meetelden. Dat bij de teelt van isolatiegewassen landgebruik negatief scoort, zint haar ook niet. En wat te denken van het verbranden van afval waarmee je binnenshuis energie opwekt en zo wél punten scoort? Terwijl je geen punten mag meetellen als de ventilatiebehoefte vermindert door de vochtregulerende en luchtzuiverende eigenschappen van leem en andere natuurlijke materialen. “Je kunt kennelijk beter allerlei apparaten verkopen”, besluit Fraaije.

Het complete, uitgebreide interview met Lydia Fraaije lees je in Stedebouw & Architectuur. Ontdek nu de sneak preview of neem meteen een abonnement.

Tekst: Ysbrand Visser
Render: FRAAI architecten