Klimaatdoelen behalen? Benut woningbouw en fiets optimaal

woensdag 4 oktober 2023

We moeten op een andere manier gaan leven en ons verplaatsen. En daarvoor geldt: hoe eerder hoe beter. Dat bepleiten Richard ter Avest en Claudia de Koning in hun blog. De omslag van ‘mobiliteit is een doel’, naar ‘bereikbaarheid is een middel om maatschappelijke ontwikkelingen mogelijk te maken’ is hierbij cruciaal, schrijven ze.

Onze gezamenlijke opgave is duidelijk: CO2-neutraal zijn in 2050 en daarmee de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graad Celsius. Om dit te behalen moet er evenwicht zijn tussen CO2-uitstoot en CO2-opname. Het verminderen van de CO2-uitstoot levert een essentiële bijdrage aan het bereiken van dit evenwicht. CO2-neutraal zijn in 2050 betekent ook het veranderen van ons gedrag. We moeten op een andere manier gaan leven en ons verplaatsen. En daarvoor geldt: hoe eerder hoe beter. Het behalen van de klimaatdoelstellingen hangt niet alleen af van technische oplossingen, maar vooral ook van politieke moed en het goed kunnen managen van een transitie waarin gedragsverandering centraal staat. En van het optimaal benutten van onderliggende kansen door goed samenwerken en doelen samen te voegen.

Woningbouw als katalysator voor de mobiliteitstransitie

De druk op onze steden neemt steeds verder toe: meer mensen, meer woningenbouw, meer voorzieningen en meer ruimte die nodig is voor mobiliteit. Dat vraagt om een nieuwe kijk op de openbare ruimte. De verstedelijkingsopgave moet niet alleen worden opgepakt als een woningbouwopgave met verkeersontsluiting, maar als een kans op een duurzamer, mooier en inclusiever Nederland. Woningbouw kan de grote katalysator zijn om de mobiliteitstransitie te versnellen en meer ruimte voor groen en ontmoeten te realiseren.

Ruimtelijke ordening is de allerbelangrijkste knop om aan te draaien als het gaat om het veranderen van oude systemen.

De omslag van ‘mobiliteit is een doel’, naar ‘bereikbaarheid is een middel om maatschappelijke ontwikkelingen mogelijk te maken’ is hierbij cruciaal. Ruimtelijke ordening is de allerbelangrijkste knop om aan te draaien als het gaat om het veranderen van oude systemen. Het verminderen van het aantal verplaatsingskilometers kan worden bereikt door in te zetten op een nieuwe kijk op de openbare ruimte, waarbij voetganger en fietser een belangrijke rol spelen. Zo is het grotendeels plaatsen van onze dagelijkse voorzieningen binnen 10 of 15 minuten fiets- of loopafstand een van de mogelijkheden voor een toekomstgericht ruimtelijk beleid. De verdichtingsopgave en het ontwikkelen van woningen en arbeidsplaatsen rond ov-knooppunten en regionale fietsassen zal mensen verleiden om voor uitstootvrije én actieve vormen van mobiliteit te kiezen. Ook het toepassen van de juiste parkeerregulatie (waaronder een lagere parkeernorm, betaald parkeren) biedt hier mogelijkheden voor. Tenslotte is het stimuleren van mobiliteit via deelsystemen en het openbaar vervoer in het algemeen een belangrijk onderdeel in de mobiliteitstransitie.

Maak werk van de fiets

Een goed werkend mobiliteitssysteem in de stad, kan niet zonder de fiets. Meer woningen en mensen in de stad, betekent ook meer fietsen. De fiets is ruimte-efficiënt, gezond, voor veel mensen beschikbaar en een snelle manier van verplaatsen voor korte afstanden. In combinatie met het openbaar vervoer ontstaat dan een interessante keten voor langere afstanden. Daar moet het ov-netwerk dan wel op zijn berekend. De verschijningsvorm van de fiets is in de afgelopen jaren diverser geworden door onder meer de komst van de e-bike, bak- en transportfiets. Efficiënt gebruikmaken van de fietsinfrastructuur voor al deze fietsvormen is mogelijk, maar vraagt wel om aanpassingen. Een schaalsprong voor de fiets kan alleen bewerkstelligd worden door infrastructuur die op orde is. Een veilig en compleet fietsnetwerk vormt de basis en schaalsprong wordt bereikt door meer comfort zoals bredere paden (of autoluwe straten zoals de Barcelona-blocks) en non-stop fietsen met voorrang of het ongelijkvloers kruisen van auto's.

Buiten de grote steden zorgen snellere fietsen ervoor dat ook grotere afstanden te overbruggen zijn. Steden en provincies hebben al goede ervaringen opgedaan met hoogwaardige fietssnelwegen en doorfietsroutes (non-stop, veilig en met beleving). In de komende jaren moet er meer geïnvesteerd worden in deze hoogwaardige fietssnelwegen en doorfietsroutes. De grotere afstanden die vooral oudere fietsers dankzij de e-bikes zijn gaan afleggen, zorgen er tegelijkertijd voor dat er meer fietsers gewond raken in het verkeer. Maak daarom fietsers en vooral wandelaars de hoofdgebruikers in stadswijken, houd rekening met de menselijke maat bij de inrichting van openbare ruimte en zorg voor topkwaliteit op het laagste schaalniveau van de directe leefomgeving van mensen. Dit zorgt voor een gezonde en blije burger.

Goudappel rekent regelmatig de CO2-uitstoot bij infraplannen door. In Duitsland gebeurt dit standaard en het zou mooi zijn als dit in Nederland ook gebeurt, zodat bij het ruimtelijke ordenings- en mobiliteitsbeleid, naast bereikbaarheids- en verkeersveiligheidsdoelen en keuzes in multimodale infrastructuur, ook bewuster met klimaatdoelen wordt omgesprongen

Whitepaper 'Als gemeente klimaatneutraal in 2050'

Hoe zorgen we ervoor dat we ons anders gaan verplaatsen? Die vraag staat centraal in de whitepaper 'Als gemeente klimaatneutraal in 2050: minder reizen geeft meer mogelijkheden'. Hierin wordt stilgestaan bij: