Gebiedscanvas Werkwijze met Natuur stimuleert integrale aanpak peri-urbaan gebied

maandag 13 maart 2023

Foto: Shutterstock

Grote opgaven kosten veel ruimte, schaarse ruimte. Voor binnenstedelijk én voor landelijk gebied worden allerlei plannen en beleid gemaakt, vaak worden de randen van de stad echter vergeten. Dit zogenaamde peri-urbane gebied loopt daardoor het risico te verrommelen, terwijl hier juist veel kansen liggen, waaronder op het gebied van klimaatadaptatie en biodiversiteit. Een integrale ruimtelijke visie voor dit gebied is noodzakelijk om deze kansen te pakken, het gebiedscanvas helpt om tot die visie te komen. 

Het gebiedscanvas is een product van Bureau Stroming en Green Steps Duurzame Innovatie. Ze maakten het in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. “Het overgangsgebied tussen stad en landelijk gebied kan een rol spelen bij klimaatadaptatie en het versterken van de natuur”, stelt Roel van Raaij van LNV. “Het inzetten van natuurlijke oplossingen voor klimaatadaptatie kan bijdragen aan meerdere maatschappelijke vraagstukken, denk aan het versterken van de biodiversiteit, het bieden van landschappelijke kwaliteit, recreatiemogelijkheden en CO²-opslag. Bovendien ligt er aan de stadsranden een ruimtelijk vraagstuk, omdat veel steden niet meer mogen of willen uitbreiden. De uitdaging in peri-urbane gebieden is dat je te maken hebt met veel verschillende partijen: terreineigenaren, boeren, het waterschap, de provincie, de gemeente en andere belanghebbenden. Je moet met elkaar in gesprek om tot een visie te komen en het helpt om dat proces te structureren en de uitkomsten visueel te maken.” 

Praktische werkwijze

De opdracht om dat verder concreet te maken werd neergelegd bij een consortium bestaande uit Bureau Stroming en Green Steps Duurzame Innovatie. “Waarbij Stroming veel kennis heeft van natuurlijke oplossingen voor klimaatadaptatie in landelijk gebied en het ontwikkelen van integrale gebiedsvisies met een koppeling van functies. Mijn ervaring richt zich juist meer op vergroening en klimaatadaptatie in stedelijk gebied, waar – naast water en droogte – ook hittestress een  belangrijk onderwerp is”, vertelt Heidi van Woudenberg van Green Steps. “Het doel was om te komen tot een praktische werkwijze. Er is heel veel informatie beschikbaar over de genoemde onderwerpen, maar dit moet vertaald worden naar de concrete praktijk in een specifiek gebied. Vanuit het bedrijfsleven ben ik bekend met het Business Model Canvas. Dit inspireerde me om te komen tot een generieke methodiek voor een gebiedstransitie met behulp van een gebiedscanvas.”

Acht bouwstenen

De werkwijze ‘Klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland’ helpt een gemeente (of andere initiatiefnemers) om in relatief korte tijd te komen tot een overzicht van de belangrijkste vraagstukken op het snijvlak van het stedelijke domein en het omliggende landelijke gebied. Daarbij worden belangrijke ‘lagen’ in de omgeving ook in kaart gebracht, zoals bodem, water en huidig gebruik van de ruimte. Met de werkwijze doorlopen betrokken actoren samen een proces dat bestaat uit acht bouwstenen. Aan de hand van deze bouwstenen wordt relevante informatie verzameld en het gesprek gevoerd, zodat een gezamenlijk beeld ontstaat van de opgaves waar een gebied voor staat, hun ruimtelijke impact en mogelijke opgave-combinaties. Zo wordt via een zorgvuldige afweging toegewerkt naar een top 3 aan oplossingsrichtingen die bijdragen aan klimaatadaptatie, biodiversiteit en andere opgaves; en wordt als laatste stap een voorkeursrichting bepaald. Alle uitkomsten worden overzichtelijk weergegeven in een gebiedscanvas en een visualisatie van het gebied.

Visualisatie-opgaven
Dirk Oomen - Bureau Stroming

“In samenwerking met de gemeenten Den Bosch en Dordrecht zijn we gekomen tot de acht bouwblokken in het canvas, die helpen om informatie over de relevante opgaven in het gebied te verzamelen”, vertelt Van Woudenberg. Volgens Van Raaij is dat goed gelukt. “De werkwijze biedt een overzichtelijk proces, waardoor het makkelijker wordt de complexe vraagstukken inzichtelijk te krijgen en aan elkaar te verbinden.”

Niet alles kan overal

Het gebiedscanvas is te gebruiken door zowel overheden als private partijen als grondeigenaren en projectontwikkelaars. Bovendien faciliteren de eindproducten – het ingevulde gebiedscanvas en de bijbehorende visualisatie van het projectgebied- de dialoog met andere belanghebbenden zoals bewoners en maatschappelijke organisaties. “Met behulp van het gebiedscanvas worden alle opgaven en belangen in kaart gebracht en worden opgavecombinaties zichtbaar. Vervolgens zul je de oplossingsrichtingen moeten bediscussiëren, niet alles kan overal”, weet Van Raaij.

Het is niet altijd even helder wat precies de baten van een project zijn, ook bij klimaatadaptatie is dat het geval. Van Woudenberg: “Het gaat vaak om toekomstige, maatschappelijke baten zoals het voorkomen van wateroverlast of droogte. Gelukkig zien we steeds vaker dat deze baten ook belangrijk zijn voor ondernemers.”

Ontschotten is politieke keuze

Een integrale aanpak maakt wel dat niet altijd even duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de financiering. Van Raaij: “Een integrale aanpak geeft extra complexiteit. Tegelijkertijd weten we dat sectorale oplossingen onvoldoende zijn voor opgaven als biodiversiteitsherstel en klimaatadaptatie. Door integraal te kijken en werken, ga je met elkaar nieuwe oplossingsrichtingen vinden die bijdragen aan de grote maatschappelijke opgaven van een gebied. En ja, de financiering daarvan vraagt om het ontschotten van budgetten. Het is een politieke keuze om dat voor elkaar te krijgen.”

Meer informatie 

Rapport over Werkwijze Klimaatadaptatie met Natuur

Gebiedscanvas

 

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Leidse beweegsleutels stimuleren integrale aanpak fysieke leefomgeving

22 mrt om 15:17 uur

Net als veel andere Nederlandse steden heeft ook Leiden te maken met veel maatschappelijke opgaven, waardoor de…

Lees verder
flash_onNieuws

Toekomstplannen van het kabinet omtrent klimaatverandering, natuur en woningtekort

16 mrt om 09:26 uurtimer3 min
Het kabinet moet volgens het PBL scherpe keuzes gaan maken over de aanpak van het woningtekort, verduurzaming en…
Lees verder
descriptionArtikel

Bewoners betrekken bij klimaatadaptatie? Communicatieplan onmisbaar

15 mrt om 13:51 uur

Dat we onze fysieke leefomgeving moeten aanpassen aan het veranderende klimaat is duidelijk. De overheid kan…

Lees verder
descriptionArtikel

Onderzoek naar uitvoeringskracht in de leefomgeving

8 mrt om 11:51 uur
De hoeveelheid aan opgaven in de leefomgeving maakt dat het onzeker is of alle beleidsplannen op het gbied van…
Lees verder
descriptionArtikel

Integrale Ontwerpmethodiek Openbare Ruimte: de sleutel naar de toekomstbestendige stad?

8 mrt om 10:27 uur

We kunnen heel veel plannen bedenken voor de fysieke leefomgeving en dat doen we ook. Uiteindelijk landt alles…

Lees verder
descriptionArtikel

Hoogheemraadschap stelt klimaatbestendige regels op voor gebiedsontwikkeling

6 mrt om 09:52 uur
Waterschappen hebben dagelijks te maken met de gevolgen van klimaatverandering. Net als iedereen zullen ook zij…
Lees verder
descriptionArtikel

Ingenieurs en adviseurs gaan verder voor een duurzame en gezonde leefomgeving

13 feb om 09:29 uur

We staan als samenleving in een tijd van transitie. Dagelijks blijkt dat dit niet zonder slag of stoot gaat.…

Lees verder
descriptionArtikel

Urban Oases: misschien wel dé oplossing voor de stikstofcrisis

23 jan om 13:35 uurtimer2 min
In snel verdichtende steden is het een uitdaging om ruimte voor groen te behouden. Bovendien laat de…
Lees verder