Ondergrond als onmisbaar én onderbelicht fundament

woensdag 18 juni 2025

Foto: Shutterstock

Ondergrondse infrastructuur – denk aan elektriciteitskabels, gas- en waterleidingen, en glasvezel – wordt vaak over het hoofd gezien bij gebiedsontwikkeling. Terwijl veel van onze infrastructurele netwerken verouderen, laat het onderzoek van organisatiewetenschapper Evenlijn Martinius zien dat het herwaarderen van de bodem cruciaal is voor succesvolle integrale projecten.

Martinius stelt dat in de praktijk het management van ondergrondse projecten sterk gericht is op risicobeperking: men beheert ‘ondergrond’ als een bron van storingen in kabels of leidingen. Asset- en projectmanagers delen werk op in losse blokken, met eigen budgetten, tijdschema’s en doelstellingen – zonder iemand die het geheel overziet.

Praktische en strategische interventies

Martinius pleit ervoor om bodemonderzoek al in de beginfase van projecten structureel in te bedden. Eenvoudige maatregelen, zoals een fysieke schouw, kunnen de complexiteit van de locatie onthullen, een nuance die plattegronden vaak missen. Tegelijk moeten decentrale en centrale overheden een visie ontwikkelen waarin de ondergrond een integraal onderdeel vormt van gebiedsontwikkeling.

Beheersing versus ongrijpbaarheid

In haar projectervaring toont Martinius hoe betrokken managers de ondergrond tegelijkertijd proberen te reduceren en op te hogen. “Heel strategisch reduceren ze de ondergrond enerzijds tot het domein van hun professionele expertise; ze gebruiken het woord ondergrond om te verwijzen naar de kabels en leidingen die daar begraven liggen, en waar zij voor verantwoordelijk zijn. Op andere momenten gebruiken ze het woord ondergrond juist om te verwijzen naar de grootsheid van een wilde natuurkracht; de ondergrond als een kracht die juist ver buíten hun expertise ligt.” Die spanning tussen beheersing en ongrijpbaarheid illustreert de noodzaak van nieuwe werkwijzen en benaderingen bij zulke projecten.

Martinius’ onderzoeksinzichten wijzen op een essentieel knelpunt: de ondergrond is zowel cruciaal als onzichtbaar, en wordt doorgaans apart, als risicofactor behandeld. Voor misschien wél succesvol integrale gebiedsontwikkeling zijn twee stappen onmisbaar: bodemonderzoek en locatiebezoek vroegtijdig organiseren én een strategische visie ontwikkelen waarin de ondergrond als volwaardig projectcomponent is ingebed. Zo kan de bodem – letterlijk en figuurlijk – de basis vormen van toekomstbestendige infrastructuurprojecten.