Groen in de stad: een investering die zichzelf terugbetaalt

Nederland staat voor een enorme verstedelijkingsopgave: tot 2030 moeten er 900.000 woningen worden gebouwd. Tegelijkertijd schrijft de nieuwe Europese natuurherstelwet voor dat er geen nettoverlies aan stedelijk groen mag optreden ten opzichte van 2024. Hoe kunnen we bouwen én vergroenen? Jonne Velthuis, werkzaam bij Rebel, werkte samen met Arcadis aan een analyse die de kosten en baten van stedelijk groen op nationale schaal in kaart brengt.

Een groene opgave van formaat

De studie laat zien dat de bouwambities in potentie kunnen leiden tot het verlies van ruim 2.100 hectare stedelijk groen en bijna 241.000 bomen—gelijk aan meer dan 4.000 voetbalvelden. Dat vraagt om forse compensatie, zeker als we willen voorkomen dat het aantal vierkante meters groen per inwoner afneemt. Velthuis ziet kansen in het combineren van woningbouw en vergroening: “Juist de koppeling tussen beide opgaven kan leiden tot slimme en toekomstbestendige oplossingen.”

Drie scenario’s voor vergroening

De onderzoekers werkten drie scenario’s uit, variërend van minimale tot maximale vergroening. In het meest ambitieuze scenario worden groene voorzieningen integraal onderdeel van stedelijke ontwikkeling. De analyse toont aan dat al bij het middelste scenario 69% van de kosten worden gedekt door meetbare baten, zoals minder hittestress, gezondere bewoners en vermeden klimaatschade. “We weten vrijwel zeker dat vergroenen meer oplevert dan het kost,” aldus Velthuis.

Wat levert groen concreet op?

De baten zijn breed en verrassend tastbaar. Gezondheidswinst beslaat het grootste aandeel (35%) en komt onder andere voort uit verbeterde luchtkwaliteit, minder geluidsoverlast en lagere temperaturen in de stad. Klimaatvoordelen, zoals CO₂-opslag, maken 23% van de baten uit. Andere opbrengsten zijn onder meer waardestijging van vastgoed en lagere kosten voor waterbeheer.

Toch zijn niet alle voordelen in geld uit te drukken. Meer biodiversiteit, een hogere levenskwaliteit, minder stress en meer sociale samenhang zijn lastig te monetariseren, maar cruciaal voor de leefbaarheid van de stad.

Ruimte en middelen

Is er genoeg ruimte voor vergroening? Volgens Velthuis wel. Slechts 2% van het verharde oppervlak in de bebouwde kom hoeft te worden ‘onthard’ om de compensatieopgave op te vangen. Denk aan het vervangen van overbodige verharding, versmalling van wegen en het planten van bomen. De kosten variëren per locatie, maar blijven beheersbaar, vooral buiten de historische binnensteden.

Belangrijk aandachtspunt zijn de beheer- en onderhoudskosten. Over een periode van 50 jaar bedragen die naar schatting €3,7 miljard. Velthuis pleit daarom voor structurele financiering, en ziet kansen in het verbinden van vergroening aan klimaatadaptatie en CO₂-compensatie.

Gelijke toegang tot groen

Vergroening kan ook bijdragen aan het verkleinen van sociale ongelijkheid. In kwetsbare wijken is het vaak juist het groen dat ontbreekt, terwijl daar de klimaatimpact het hardst aankomt. Investeringen in deze buurten kunnen niet alleen de leefbaarheid verhogen, maar ook financiële problemen bij bewoners helpen voorkomen.

Van enthousiasme naar structureel beleid

Veel gemeenten zetten al stappen richting vergroening, variërend van groene initiatieven in de openbare ruimte tot het uitdelen van bomen aan bewoners. Toch ontbreekt vaak een structurele aanpak. Door groen vroegtijdig mee te nemen in de ruimtelijke planvorming en duidelijke afspraken te maken binnen woningbouwprojecten, kunnen groene en blauwe voorzieningen net zo vanzelfsprekend worden als wegen of parkeerplaatsen.

Groen is essentieel voor toekomstbestendige steden

Velthuis vat het krachtig samen: “Zonder vergroening worden steden onleefbaar. Nu trekken we allemaal naar dezelfde, schaarse groene plekken. Als we niets doen, zweten we de stad uit.” De analyse levert beleidsmakers harde cijfers om die urgentie te onderbouwen. De boodschap is duidelijk: investeren in groen is niet alleen wenselijk, maar noodzakelijk. En op termijn loont het—maatschappelijk én financieel.

Lees hier de Financiële verkenning Groen in en om de stad