De gezonde en veilige stad begint bij de inwoners

De gezonde en veilige stad is vooral een stad waarin je prettig en aangenaam lééft. Een plek met een dikke tien. Leefbaar door de goede voorzieningen, aandacht voor groen en een sterk ontwerp waardoor je graag buiten bent, de fiets pakt of een wandelingetje maakt. Zo blijf je gezond en is veiligheid op orde. Diezelfde stad is ook levendig: je ontmoet mensen, er zijn aantrekkelijke voorzieningen en er is een sterke onderlinge (lokale) verbondenheid. Eigenlijk wil je nooit meer weg. 

Gezonde wijken ontwikkelen 

Gezondheid kan je zien als het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven (Machteld Huber, grondlegger gedachtegoed Positieve Gezondheid). Met de juiste inrichting van de wijk, kun je hier een positieve invloed op hebben . Waar ontmoeten mensen elkaar? Waar komen mensen in beweging? Waar kunnen kinderen spelen? In hun eigen woonwijk, hun eigen buurt waar genoeg ruimte is en voldoende groen. We moeten dat sociale aspect vertalen naar ruimtelijke ingrepen. Niet afvragen: ‘hoe kan ik mijn woningbouwopgave invullen?’, maar: ‘hoe maak ik een wijk die prettig is om te wonen?’ 

We onderscheiden in onze aanpak 4 stappen: 

1. Diagnose stellen: Hoe gaat het met de stad en de stedeling? (inzet van data & belevingsonderzoek) 
2. Doelen definiëren: Wat voor stad willen we zijn? 
3. Strategie uitzetten: Wat is een gezond ontwerp voor deze wijk? Wat vraagt dit van ons beleid? Welke interventies kunnen we plegen? 
4. Uitvoering: Wat is de uitwerking van de strategie? We monitoren en verbeteren continu. 

Het Paasheuvelgebied in Amsterdam is hier een mooi voorbeeld van. Hiervoor hebben wij een ruimtelijke visie ontwikkeld vanuit de gedachte van gezondheid en duurzaamheid. In de visie vormen voetgangers en fietsers het uitgangspunt. Het hele gebied is ingericht als parklandschap, klimaatadaptief en met een grote variatie aan plekken voor ontspanning en ontmoeting. Er komen woningen, bedrijven én gemeenschappelijke voorzieningen. Hier willen we juist dat iedereen door elkaar loopt en de kans heeft elkaar te ontmoeten: oud, jong, werkend, gepensioneerd. Dát bedoel ik met de menselijke maat voorop stellen. We houden er zelfs rekening mee door de gebouwen verschillende hoogtes te geven, wat een speels effect geeft en je je als voetganger niet verloren voelt tussen de hoge gebouwen. Bovendien werken de gebouwen als een geluidscherm, waardoor in de wijk rustige plekken kunnen worden gecreëerd. 

Een gezonde buurt is een groene buurt 

Groen heeft direct en indirect effect op de gezondheid van omwonenden. Direct doordat groen voor verkoeling zorgt, koolstof bindt en de lucht zuivert. Indirect doordat alleen al het uitkijken op groen een positief gezondheidseffect heeft. Een aantrekkelijk vak met bloeiende planten, waar bijen en vlinders op af komen, is toch een stuk aantrekkelijker om op uit te kijken dan een stuk verharding. Meer groen in de woonomgeving gaat samen met een lagere kans op stress gerelateerde aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, depressies en angststoornissen. 

Groen geeft aanleiding om elkaar te ontmoeten. Door omwonenden mee te laten denken in het ontwerp en bij de aanleg ontstaat een eigen plek, een plek die zij wellicht ook willen beheren. Door actief met groen in de straat bezig te zijn, bevordert dit de sociale omgang en betrokkenheid bij de buurt. Indirect heeft dit dan weer een positief effect op de gezondheid en het welzijn van de mensen. Ook kunnen de inwoners in tuinen en op balkons het verschil maken. Bijvoorbeeld door te zorgen voor voldoende water, eten en beschutting voor planten en dieren. Bloemen en planten in plaats van stenen zorgen niet alleen voor een betere verwerking van het regenwater, maar trekken ook nieuwe flora en fauna aan. 

Bovendien is een groene wijk aantrekkelijker voor bijen, vlinders, insecten, vogels en zoogdieren. De biodiversiteit wordt ernstig bedreigd en juist in de stad kunnen we meer leefgebied voor deze soorten creëren. Dit kunnen we doen door verharding om te zetten naar vakken met bloeiende beplanting en/of besdragende struiken. Zo helpen we bedreigde soorten zoals de gierzwaluw en de dwergvleermuis en zij ons. Want wist je dat zwaluwen en vleermuizen tot wel tienduizenden insecten, zoals muggen, per dag kunnen vangen? 

Op basis van ons werk aan groene buurten en steden formuleerden we tien tips:   10 tips voor een natuurinclusieve stad – Sweco Nederland 

Belevingsonderzoek Krommenie / Assendelft (N203) 

Bewoners die langs de drukke N203 in Krommenie en Assendelft wonen, hebben dagelijks te maken met overlast van een grote stroom verkeer. De provincie Noord–Holland trekt er 11 miljoen euro voor uit om de leefbaarheid te verbeteren. Zo komt er langs de weg meer groen en wordt de N203 voorzien van geluidwerende vangrails. De aanpassingen zijn gebaseerd op een belevingsonderzoek van Sweco. 

Wettelijke normen en beoordelingen van experts doen in de praktijk niet altijd voldoende recht aan de overlast die door de omgeving in het dagelijks leven wordt ervaren. Het gevoel in een ongezonde leefomgeving te wonen heeft grote impact op bewoners, ook als er geen wettelijke normen worden overschreden. Om de beleving in kaart te brengen hebben we een belevingsonderzoek georganiseerd. Bewoners konden daarbij op een kaart aangeven welke plekken zij prettig of onprettig vinden. Meer dan 1.100 bewoners en geïnteresseerden hebben hierop gereageerd. Daarnaast hebben we 15 telefonische belevingsinterviews met lokale bewoners afgenomen. De inzichten zijn verwerkt in ‘Het Verhaal van Krommenie-Assendelft’. 

Uit dit onderzoek komt duidelijk naar voren dat woonplezier sterk bepaald wordt door de beleving van gezondheid en veiligheid. Het is daarom belangrijk om de omgeving te betrekken bij zulke ingrepen in hun leefomgeving en je te verdiepen in het perspectief van bewoners. Een belevingsonderzoek is van grote waarde gebleken bij het bedenken van oplossingen voor leefbaarheidsvraagstukken.