De openbare ruimte speelt een steeds belangrijkere rol in het bevorderen van gezondheid en welzijn. Dat blijkt uit de nieuwste GALA-monitor van het RIVM, waarin gemeenten rapporteren over hun voortgang binnen het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). De monitor laat zien dat veel gemeenten stappen zetten richting een gezonde leefomgeving, maar ook tegen structurele uitdagingen aanlopen.
Openbare ruimte als sleutel voor gezondheid
Foto: Shutterstock
Budgetten combineren
Een gezonde leefomgeving begint bij een openbare ruimte die uitnodigt tot bewegen, ontmoeten en ontspannen. In 81 procent van de gemeenten is de afdeling openbare ruimte actief betrokken bij het gezondheidsbeleid. Vooral in kwetsbare wijken wordt extra ingezet op vergroening (89%) en beweegvriendelijke inrichting (52%). Denk aan bredere stoepen, bankjes in de schaduw of autoluwe straten die uitnodigen tot bewegen en ontmoeting. Vaak combineren ze hiervoor GALA-gelden met andere budgetten, zoals die voor het beheer van de openbare ruimte. Een goed voorbeeld zijn dementievriendelijke wandelroutes, gefinancierd vanuit zowel SPUK-gelden (specifieke uitkering preventie) als het beheerbudget van de openbare ruimte.
Gezondheid als ontwerpprincipe
Volgens de monitor past 82 procent van de gemeenten gezondheidskennis toe bij ruimtelijke keuzes. De GGD is daarbij de belangrijkste kennispartner. Toch blijkt dat vooral kleinere gemeenten moeite hebben met het integreren van gezondheid in ruimtelijke plannen, onder andere door gebrek aan capaciteit en bestuurlijk draagvlak.
Klimaatadaptatie en gezondheid hand in hand
De openbare ruimte speelt ook een rol in het beschermen van inwoners tegen klimaatgerelateerde gezondheidsrisico’s. Zo heeft 84 procent van de gemeenten maatregelen genomen tegen hitte en UV-straling, bijvoorbeeld door meer schaduwrijke plekken en vergroening. Een derde van de gemeenten beschikt inmiddels over een lokaal hitteplan.
Lees ook: Slim in de schaduw: buiten sporten en spelen in een veranderend klimaat
Mobiliteit en schone lucht
Ook mobiliteit en luchtkwaliteit zijn belangrijke thema’s. 122 gemeenten zijn aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord. Toch blijft de samenwerking tussen gezondheidsbeleid en mobiliteitsafdelingen beperkt: slechts 30 procent van de gemeenten werkt hier actief aan.
Samenwerking blijft uitdaging
Hoewel er nieuwe overlegstructuren ontstaan tussen het fysieke en sociale domein, blijft integrale samenwerking een uitdaging. Gemeenten geven aan behoefte te hebben aan praktische handvatten, structurele financiering en inspirerende voorbeelden om gezondheid écht te verankeren in ruimtelijk beleid.
Lees hier het rapport: GALA-monitor 2025 - Van ambitie naar actie
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Natuurinclusief Manifestatie brengt 54 partijen samen voor groen wonen en leven
Tijdens de eerste Natuurinclusief Manifestatie ondertekenden 54 bedrijven, NGO’s en maatschappelijke…
Een gezonde leefomgeving begint bij de bodem
De samenstelling en kwaliteit van de bodem zijn bepalend voor een gezonde leefomgeving. In een nieuwbouwproject…
Onderzoek Haagse Hogeschool naar gezonde inrichting fysieke leefomgeving
In kwetsbare wijken lopen gezondheidsproblemen vaker op — mede door een fysieke leefomgeving die niet uitnodigt…
Onderzoek naar gezonde leefomgeving in Cartesius Utrecht
In de wijk Cartesius, die is ontwikkeld op basis van de blue zone-principes, start binnenkort een 4-jarig…
Veerkrachtige wijken voor verbonden gemeenschappen en een veranderend klimaat
De TU Delft pleit voor een herziening van hoe wijken worden ontworpen. In een tijd van toenemende…
Binnen een jaar resultaat: Gezonde Buurten werkt in Terneuzen
Wat doe je met een potje geld voor een gezondere en groenere buurt? In Lievenspolder-West in Terneuzen werd…
Jaarlijkse Michel Poulain Award is ode aan gezonde leefomgeving
Als bijzondere erkenning voor projecten die bijdragen aan een gezondere leefomgeving in Nederland wordt…
Samen zorgen dat bewegen vanzelfsprekend wordt
Samen op weg naar een beweegvriendelijke leefomgeving. Dat is de ambitie die we samen hebben en die gemeenten…