Talitha Muusse: 'Systeem van babyboomers niet langer houdbaar’

Jongeren kloppen nadrukkelijk op de deur als het gaat om invloed op maatschappelijke ontwikkelingen. Of het nu gaat om de Black Lives Matter beweging of het klimaatvraagstuk, millennials praten mee. Ze zijn de koplopers op de weg naar een duurzame leefomgeving.

Het duurzame gedachtengoed krijgt steeds meer voet aan de grond,. Elk jaar stijgen de investeringen in duurzame innovaties, in biodiversiteit en klimaatadaptatie. Maar toch worden de beleidsplannen grofweg gemaakt vanuit één generatie: de babyboomers. En dat zou anders moeten, vindt Talitha Muusse, drijvende kracht achter organisaties de Energieboot en Blikverruimers. Ze pleit voor meer diversiteit op beslissingsniveau zodat de ambitie van jongeren, een volledig duurzame leefomgeving, sneller bewerkstelligd wordt. “Toen ik 10 jaar geleden begin bij MVO Nederland kreeg ik van mijn leidinggevende alle ruimte om mijn stem te laten horen. Ik had op dat moment alleen niets te zeggen, ik had nooit gedacht dat mijn mening relevant zou zijn.” Vanaf toen verdiepte Muusse zich in thema’s als duurzaam leiderschap, generaties en maatschappelijk verantwoord ondernemen. 

“Economische groei moet duurzaam zijn. En als dat niet kan, dan maar geen economische groei.” 

Economische groei moet duurzaam zijn 

Muusse is van mening dat het voor een duurzame leefomgeving in de toekomst belangrijk is dat jongeren een stem krijgen in het maken van beleid: “De babyboomers vormen de meest welvarende generatie ooit. Hun systeem is nog steeds ons systeem en daar moet verandering in komen, want het is niet duurzaam. Het beleid is gebaseerd op de korte termijn, op een patroon van produceren en weggooien. We moeten naar een circulaire wereld, naar een herverdeling van de welvaart. De oudere generatie is vaak nog van mening dat dat alleen mogelijk is als er ook economische groei is. Terwijl millennials juist vinden dat dat samen moet gaan. Dat economische groei duurzaam moet zijn. En als dat niet kan, dan maar geen economische groei.”

Postmaterialisme 

“Tussen elke generatie bestaan ideologische verschillen”, vindt Muusse, zelf geboren in 1991 en dus onderdeel van de generatie millennials. “We hebben een ander mensbeeld. Ik vind dat Rutger Bregman het in zijn boek De meeste mensen deugen goed heeft verwoord. Lange tijd is men ervan uitgegaan dat mensen niet deugen, terwijl onze generatie denkt dat elk mens in wezen redelijk en goedgemanierd is.” Muusse signaleert ook dat elke generatie iets postmateriëler gaat denken, meer waarde hecht aan niet-materiele zaken. “Als er niet iets heel ontwrichtends gebeurt als een oorlog, zal die trend zich voortzetten. En hoewel het dus best kan zijn dat de volgende generatie anders denkt over bepaalde thema’s, wij zijn bijvoorbeeld preutser dan de mensen die in de jaren ’60 opgroeiden, denk ik dat de basis hetzelfde blijft. We kunnen feitelijk stellen dat het slecht is voor de wereld als grondstoffen op raken en als de gemiddelde temperatuur twee graden stijgt. En stel nou dat de volgende generatie er toch anders over denkt, dan nog heb ik de intrinsieke overtuiging om de wereld op z’n minst net zo achter te laten als ik haar aantrof. En het liefst nog een beetje beter.” 

“Een duurzame wereld is technologisch gewoon mogelijk, dat deel is al getackeld. Alleen koppigheid weerhoudt ons ervan.” 

Triple helix 

Muusse is ervan overtuigd dat ze een volledig duurzame leefomgeving gaat meemaken, simpelweg omdat het mogelijk is. “Misschien is het de optimist in mij, maar ik weet dat we het kunnen. Het is anders dan met bijvoorbeeld wereldvrede. Een duurzame wereld is technologisch gewoon mogelijk, dat deel is al getackeld. Alleen koppigheid weerhoudt ons ervan. Ik denk niet dat een volledig duurzame leefomgeving er groots en meeslepend anders uitziet dan nu. Over een paar decennia wonen we nog steeds in gebouwen, halen we ergens onze boodschappen. Maar het kan allemaal wel duurzamer. Hoe we het gaan doen weet ik ook niet precies. Ik denk dat elk land zijn eigen specialisme heeft. Zo heeft Nederland een ontzettend sterke kenniseconomie. Denk maar aan onze universiteiten in Delft en Eindhoven. We zijn heel goed in de triple helix, het samenspel tussen industrie, overheid en de wetenschap, het gezamenlijk ondernemerschap.” 

Sterke overheid cruciaal 

Om samen te komen tot die duurzame leefomgeving is het van doorslaggevend belang dat de overheid scherpe kaders neerzet, vindt Muusse. “De overheid moet veel strenger optreden dan tot nu toe is gedaan. Klimaatbeleid zou op nummer één moeten staan, bij alle projecten en plannen moet gekeken worden naar de impact op het klimaat. Anders gaan we de klimaatdoelen die we in Parijs gesteld hebben nooit halen. En dat terwijl ze al zijn afgezwakt.” Heeft Muusse dan geen vertrouwen in het goede gedrag van de mens? “Er is gelukkig een groeiende groep die het goed doet, maar die impact is gewoon niet groot genoeg. Het is misschien goed voor de moraal, maar de invloed van bedrijven en overheid is vele malen groter.”

Innovatiedilemma 

Hoewel een duurzame leefomgeving niet ophoudt bij de grens, vindt Muusse wel dat Nederland haar sterke punt deels binnen de eigen grenzen moet inzetten. “Het klopt dat andere landen de gevolgen van klimaatverandering meer voelen dan wij. Toch vind ik dat je het goede voorbeeld moet geven. Bovendien zijn we maar een klein landje. Weliswaar met veel industrie, maar qua schaal behapbaar voor het uitproberen van innovaties. Als je dit soort dingen érgens moet uitproberen, dan is het hier wel. Uiteindelijk maak je het daarmee ook betaalbaar. Maar het is nu eenmaal zo dat koplopers duurder uit zijn, dat is het eeuwenoude innovatiedilemma. Het is een morele afweging. Wat mij betreft is dat ook duurzaam leiderschap. Dat je moreel de juiste keuzes maakt, en dan niet alleen op basis van commerciële argumenten.”

Een van de dingen die Muusse zelf zou inzetten, mocht ze het voor het zeggen hebben, is de beprijzing van producten. “We zouden moeten kijken naar de belasting op producten die waarde toevoegen aan de planeet ten opzichte van producten die waarde onttrekken. Het lastige is dat je eigenlijk geen geïsoleerde maatregelen kunt nemen. Want je hebt altijd te maken met een reeks neveneffecten die mede veroorzaakt worden door onze perverse systemen.” 

“Pas als de politiek meegaat, kunnen we een echte omslag maken. Gelukkig is de beweging in de samenleving sterker dan de politiek. Niets kan de duurzame leefomgeving tegenhouden. Het zou alleen veel sneller gaan als de politiek meeging. Helaas is duurzaamheid lastig om mee te scoren.” 

Samenleving sterker dan politiek 

Muusse ziet dus een sterke rol voor de overheid weg gelegd. Tegelijkertijd ziet ze de huidige politieke omstandigheden als grootste bedreiging voor de ontwikkeling naar een duurzame toekomst. “Mensen als president Trump en president Bolsonaro zitten heel anders in de wedstrijd. Zuid-Amerika is een enorme groeimarkt voor het duurzame gedachtengoed, maar daar mag nu doodleuk de Amazone worden omgekapt. Het zou mooi zijn als we internationaal gezien, of alleen al in de EU, dezelfde standaard zouden hanteren? Maar ook in Oost-Europa zien we een terugval naar niet-democratische waarden. En natuurlijk komen er nieuwe politici, maar als iemand vier jaar aan de macht is, wakkert hij wel heel veel aan in een land. Dat is een stap terug in de bewustwording, ook in Nederland zien we dat. Pas als de politiek meegaat, kunnen we een echte omslag maken. Gelukkig is de beweging in de samenleving sterker dan de politiek. Niets kan de duurzame leefomgeving tegenhouden. Het zou alleen veel sneller gaan als de politiek meeging. Helaas is duurzaamheid lastig om mee te scoren.”

Generatietoets 

Voor de toekomst hoopt Muusse dat jongeren op jongere leeftijd invloed krijgen en dat ze duurzaam leiderschap als kompas hebben bij het nemen van belangrijke besluiten. “Het zou mooi zijn als we het voor elkaar krijgen dat het wettelijk wordt bepaald dat we voor alle beleidsplannen een soort generatietoets doen. Dat de holistische blik, de brede afweging verankerd wordt in de wet. Een soort sanity check. Kan je een besluit met droge ogen verantwoorden tegenover de ongeboren generatie? Ik ben ervan overtuigd dat heel wat beslissingen anders waren geweest als we dat eerder hadden gedaan.”