Waardenmodel Arnhem verbindt beleid, uitvoering en vakinhoud

Bas Meijer is adviseur assetmanagement bij gemeente Arnhem en in die rol houdt hij zich bezig met alle processen die plaatsvinden in de openbare ruimte. “Het doel is om die zo integraal mogelijk uit te voeren, maar we zijn zelf vrij sectoraal georganiseerd. Dat heeft voordelen, je kunt snel en efficiënt werken. Het nadeel is alleen dat je gemakkelijk de integraliteit uit het oog verliest.”

Op verzoek van zijn leidinggevende ging Meijer aan de slag met het ontwikkelen van een projectmethode die zowel de sectorale kennis en vaardigheden borgt en ervoor zorgt dat opgaven en ambities in samenhang met elkaar worden aangepakt. “Het uitgangspunt was de Line of Sight van het CROW”, vertelt Meijer. Dit is een instrument dat inzicht geeft in de samenhang tussen strategisch beleid, tactische planning en operationele uitvoering binnen het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Het helpt overheden en beheerders om heldere doelen te formuleren en deze door te vertalen naar concrete maatregelen op straatniveau. 

Op dit vlak zijn ook al wel andere methoden en modellen ontwikkeld. Waarom dan weer een nieuw model? “Ik heb eigenlijk drie inspiratiebronnen gebruikt. Ik vind het Ambitieweb van de gemeente Amersfoort een mooie methode. Wel gebruiken ze het als een soort keuzemodel, waardoor het risico bestaat dat er alsnog sectorale dominantie optreedt. De methode van gemeente Apeldoorn rekent alle waarden door naar euro’s. Ik vind dat zelf minder prettig omdat het model dan een expliciete keuze voorschrijft. Tot slot is het Waardenwiel van Rotterdam interessant, maar in mijn ogen net wat too much, omdat in dat wiel ontzettend veel factoren zijn bepaald om rekening mee te houden.”

Drie hoofdwaarden, veertien subwaarden

Voor het Waardenmodel formuleerde Meijer drie hoofdwaarden: economische, landschappelijke en sociaal maatschappelijke. Daaronder zijn veertien subwaarden bepaald, bijvoorbeeld energie, biodiversiteit en actieve mobiliteit. Die subwaarden worden beoordeeld op een schaal van vijf prestatieniveaus. “Wat we daaronder verstaan hebben we zo veel mogelijk letterlijk uit de beleidsstukken gehaald. Op die manier weet iedereen die met het model werkt heel concreet wat de doelstellingen inhouden. Daardoor creëer je begrip voor elkaar, in plaats van dat iedereen voor eigen parochie preekt.” Tijdens een sessie worden alle waarden uit het model stap voor stap langsgelopen met alle betrokkenen van het project. “Het is heel leuk om te merken dat iedereen die zo’n sessie heeft gedaan vrolijk uit het gesprek komt. Ik hoor dat iedereen het een superfijn model vindt om mee te werken, omdat de discussie heel gestructureerd verloopt. Iedere afdeling krijgt de ruimte in het gesprek.”

Structuur als katalysator voor samenwerking

Het Waardenmodel werkt in Arnhem haast als een katalysator voor het gesprek. Tot nu toe was het best lastig om met meerdere afdelingen en disciplines om tafel te gaan zitten. “Omdat iedereen vanuit z’n eigen expertise werkt en denkt, is het best moeilijk om te bepalen wat een collega van een andere afdeling doet. Daarnaast is er een kloof tussen het strategisch en operationeel niveau. Die mensen kunnen echt langs elkaar heen praten, het model zorgt ervoor dat iedereen dezelfde taal gaat spreken en dat je op die manier dichter bij elkaar komt.”
In het gevecht om de ruimte denkt Meijer dat het Waardenmodel zorgt voor gebalanceerde keuzes in een project. “Doordat je alles in beeld hebt, ga je minder snel cherry picken. Mocht je een bepaalde waarde in een project de boventoon laten voeren, dan kan het zijn dat je keuzes moet maken omdat niet alles past. Met deze methode kan je er dan voor zorgen dat je niet door de ondergrens zakt voor de andere waarden. En de praktijk leert dat, juist door in gesprek te zijn, er meer oog is voor laaghangend fruit, de creativiteit van alle betrokkenen wordt geprikkeld en er betere, integralere oplossingen ontstaan.

Het concept van het Waardenmodel is in principe door elke gemeente in te vullen. “Wij hebben er natuurlijk Arnhems beleid aan gekoppeld. Onze ambities voor bijvoorbeeld Hemelwaterbeheer zullen anders zijn dan in een gemeente als Amsterdam. Het model leent zich bij uitstek voor maatwerk en eigenlijk vind ik dat elke gemeente het op deze manier zou moeten doen.”

Op dit moment is Meijer bezig om het Waardenmodel te implementeren in de Arnhemse organisatie. “We kijken in welke werkprocessen we dit verplicht kunnen stellen. Daarnaast hebben we inmiddels een pool van zeven collega’s die we opleiden tot gespreksleider.”

Mocht beleid in de toekomst wijzigen, bijvoorbeeld naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen, dan kan het model eenvoudig aangepast worden. “We voeden het model met de vigerende beleidsstukken. We zullen de prestatieniveaus aan de hand daarvan herijken en waar nodig de lat aanpassen. Mocht er echt een stevige koerswijziging zijn, is dat wellicht aanleiding om een subwaarde toe te voegen of weg te halen.
Het Waardenmodel van Bas Meijer laat zien dat het wél kan: integraal werken binnen een sectoraal georganiseerde gemeente. Door beleidsambities, vakinhoudelijke expertise en operationele uitvoering met elkaar te verbinden, ontstaat er ruimte voor gesprek, maatwerk en gedeeld eigenaarschap. En dat blijkt de sleutel tot succes. Het model biedt houvast, is stevig verankerd in beleid én flexibel genoeg om met de tijd mee te bewegen. Daarmee is het Waardenmodel niet alleen een Arnhems antwoord op een brede gemeentelijke uitdaging, maar vooral een uitnodiging aan andere gemeenten om de samenwerking op een hoger niveau te tillen.