Steenderen pakt aan en krijgt een plein om trots op te zijn

Het idee om de dorpskern van Steenderen een opknapbeurt te geven kwam vanuit de bewoners en ondernemers zelf. Nadat kernen als Vorden en Hengelo al eerder waren aangepakt en waren veranderd in aantrekkelijke verblijfsplekken, vond men dat Steenderen nu zelf aan de beurt was. 

Samen ontwerpen aan een nieuwe dorpskern 

Het Achterhoekse dorp had een doorgaand karakter, met twee asfaltwegen die elkaar in het centrum kruisen en die uitnodigden tot hard rijden. En eigenlijk gaf het centrum zelf ook geen aanleiding om te stoppen, weet Marco Aarsen van Goudappel, die verantwoordelijk was voor het ontwerp van het nieuwe dorpscentrum. Daar ging uiteraard een heel proces aan vooraf. “We zijn gestart met het maken van een dorpsvisie. Daarvoor hebben we allerlei avonden georganiseerd en schetssessies gehouden. Daarna hebben we de visie concreter gemaakt in het dorpsplan. Daarin is een aantal projecten benoemd die we vervolgens hebben geprioriteerd. Het centrumgebied was het eerste project dat we gingen oppakken.” 

Het uitgangspunt was om van Steenderen een echt verblijfsdorp te maken. “Het nabijgelegen dorpje Bronkhorst is een echte toeristentrekpleister, mensen komen van ver om daar een kijkje te nemen”, stelt Aarsen. “Maar ook Steenderen heeft mooie bebouwing, een aantal historische bomen en een prachtig buitengebied. Alleen was er ook veel asfalt en het centrum had een rommelige en harde uitstraling. Het doel was om de kwaliteiten van het dorp met elkaar te verbinden. Denk hierbij aan de kerk, het dorpshuis, de horeca en het seniorencomplex. Dit hebben we gedaan door een rustige en groene openbare ruimte als basis te creëren en het buitengebied naar binnen te halen.” 

Welk dorp wil je zijn? 

Op het dorpsplein kon vanuit verschillende richtingen overheen gereden worden én er werd veel geparkeerd. Om de gestelde doelen te behalen moest getornd worden aan de plek van de auto op het plein. “En dat in de Achterhoek, waar de auto toch wel heilig is”, aldus Aarsen. “We hebben die verandering op twee manieren aangepakt. We hebben parkeeronderzoek laten uitvoeren, dat cijfermatig aantoonde dat parkeren op het plein niet per se nodig was omdat er in de omliggende straten voldoende ruimte is op acceptabele loopafstand. Daarnaast hebben we het verhaal vanuit het doel geprobeerd te vertellen. Welk dorp wil je zijn? Vind je het belangrijk dat ouderen vanuit wooncentrum De Bongerd zelfstandig naar het plein kunnen komen? Dat kinderen veilig op het plein kunnen spelen terwijl hun ouders vanaf het terras een oogje in het zeil houden? Open deuren misschien, maar wel de manier om mensen met een andere blik naar het parkeervraagstuk te laten kijken en een goed gesprek te voeren.” 

Flexibel parkeren als compromis 

Het idee van Aarsen was om het hele plein autovrij te maken, dat was voor de bewoners en ondernemers nog een brug te ver. Daarom is gekozen voor flexibel parkeren. “Dat betekent dat er bij bruiloften of uitvaarten ruimte is om bij de kerk te parkeren. Met paaltjes kan ervoor gezorgd worden dat het plein op bijvoorbeeld marktdagen afgesloten wordt voor parkeren. Ik begreep dat dat inmiddels steeds vaker ook op andere dagen gebeurt.” 

IJssel als inspiratie voor het ontwerp 

Het autoluwe karakter van het plein maakte de weg vrij voor een grote herinrichting waarbij het Achterhoekse landschap naar de dorpskern werd gehaald. “We hebben voor de IJssel als thema gekozen. De meanderende vorm van de rivier is als pad in natuursteen over het plein aangelegd. Het pad verbindt de verschillende functies in het dorp: wooncentrum De Bongerd, de kerk, de bushalte, het proeflokaal, de waterspeelplaats, het dorpshuis en de snackbar.” Een belangrijke eis van de dorpsbewoners was dat de jaarlijkse kermis nog steeds op het plein gehouden kon worden. Door de feesttent, botsauto’s en andere attracties op schaal uit te knippen en over het ontwerp te schuiven kwam men tot een oplossing die enerzijds ruimte bood aan 1200 vierkante meter extra groen én plek voor het belangrijkste feest van het jaar. 

Draagvlak en betrokkenheid als succesfactor 

Op deze manier is een dorpscentrum ontstaan dat echt de identiteit van Steenderen heeft. Dat is voor een groot deel te danken aan de goede samenwerking met de werkgroep vanuit het dorp. “Een project in een dorp als dit  vraagt om een heel andere manier van werken dan in een grootstedelijk gebied. Daar is heel veel beleid om rekening mee te houden. Je hebt ook met heel veel mensen binnen de gemeente zelf te maken. In Steenderen stelde de gemeente zich vooral faciliterend op. De stem van de bewoners en ondernemers was heel groot, we hebben het echt samen gedaan en er is flink aangepakt. Dat heeft er allemaal voor gezorgd dat er achteraf geen weerstand was tegen de plannen.” 

Trots op het resultaat 

En ook nu de herinrichting is voltooid zijn er louter positieve geluiden. “Ik hoor vooral dat iedereen er echt trots op is, dat ze blij zijn met een prettige groene plek.” En de automobilist? “Uiteindelijk is daar niet eens zo heel veel voor veranderd”, stelt Aarsen. “Naast de verminderde parkeergelegenheid is een aantal snelheidsbeperkende maatregelen doorgevoerd, maar dat is het dan ook wel. We hebben eigenlijk met alle wensen rekening gehouden.” 

Brede Welvaart

De herinrichting van de dorpskern in Steenderen had als voornaamste doel om een prettige verblijfsplek te creëren. Daarnaast is het project aangegrepen om aan veel meer opgaven te werken, aan de hand van de vijf hoofddoelen van Brede Welvaart: sociale inclusie, gezondheid, duurzaamheid, bereikbaarheid & economie en leefomgeving. Binnen deze vijf hoofddoelen zijn elf ambities geformuleerd die op en om het plein concreet werden gemaakt. Zo werden veel hoogteverschillen weggehaald en schuine banden neergelegd om de openbare ruimte zo toegankelijk mogelijk te maken. De beplanting draagt bij aan een betere biodiversiteit en een klimaatbestendig geheel. Ook is er meer ruimte en aandacht voor ouderen en kinderen. Het Marktplain was voorheen vooral een parkeerterrein waar niemand zich bij betrokken voelde. Door deze brede aanpak en de co-creatie met de dorpsbewoners is het een aantrekkelijk plein geworden om te wandelen, te verblijven en elkaar te ontmoeten. Het voelt voor bewoners nu echt als ‘ons dorpsplein’.