Houd ook in de natuur rekening met toegankelijkheid

Voor mensen met een beperking vraagt het ondernemen van een activiteit meer energie. Voor degene met een loophulpmiddel gaat het bewegen niet meer vanzelfsprekend soepel en vlot. Of hij of zij nu met krukken, stok of een rollator loopt, het vraagt meer inspanning en is zwaarder dan voor iemand die niets mankeert. Datzelfde geldt voor het voortbewegen van een rolstoel. En dat is zwaarder als het een bospad is in plaats van een geasfalteerd pad. De hogere weerstand vraagt meer kracht en inspanning. Bovendien is het voor de rolstoeler van belang dat hij of zij oog houdt voor het pad en wat erop ligt om een lekke band te voorkomen.  

Natuur zit niet in een keurslijf 

Iets ondernemen als je blind of slechtziend bent, is net zozeer inspannend. Een wandeling door de natuur kan allerlei onverwachte situaties opleveren; extra alertheid is geboden, omdat de natuur nu eenmaal niet in een keurslijf zit, doch vrijelijk groeit en bloeit. Een afgebroken tak door de wind of spelende kinderen, een pad met plassen door een fikse regenbui; het zijn zomaar een paar voorbeelden van hetgeen een blinde of slechtziende bezoeker van de natuur niet zomaar ‘ziet’.  

Dan zijn er ook nog de mensen met een onzichtbare aandoening. Zij zijn bijvoorbeeld door hartklachten of longproblemen niet in staat om langere afstanden te lopen zonder rustpauze. En als u (groot)ouder bent, weet u uit ervaring dat kleine kinderen tussendoor ook even een pas op de plaats maken om hun kleine beentjes te laten uitrusten.  

Welke bankjes?

In een park, bos of de duinen is het daarom van belang dat er banken zijn om tussentijds even te rusten. Om echt te kunnen bijkomen van de geleverde inspanning, is het fijn als de bank comfort biedt. Voor mensen met een beperking helpt een leuning om te gaan zitten en weer op te staan en om te voelen waar ze kunnen gaan zitten.  

Een ‘diepe zit’ waarmee de gebruiker als het ware iets naar achter gekanteld wordt om te leunen tegen de rugleuning, is voor mensen met een beperking of voor ouderen niet handig en niet comfortabel. Zij staan makkelijker op als zij, steun krijgend van de leuning, van een vrijwel horizontale zit kunnen opstaan.  

Wandelend met een rollator, wordt die vaak ook gebruikt bij het opstaan. Vóór de bank dient er dan ook een egaal vlak te zijn zodat de rollator de gebruiker maximaal kan ondersteunen. De ‘voetenplank’ die u bij de bank op de hoofdfoto ziet, zit dan in de weg en vergroot het struikel- en valgevaar. Net als die voor mensen die met een stok of kruk(ken) lopen niet handig is, net zo min als voor ouderen. Slechtzienden en blinden hebben moeite om deze uitzondering waar te nemen en kunnen hierdoor eveneens uit hun evenwicht raken.  

Het is dus raadzaam om voor de keuze van banken in een park of natuurgebied een Programma van Eisen te maken dat rekening houdt met de vele verschillende gebruikers ervan en ook de toegankelijkheid waarborgt. Daarnaast dient voor de inrichting van het gebied met de bank ook een Programma van Eisen gemaakt te worden om te waarborgen dat iedereen er veilig kan komen en gebruik van kan maken.  

Verwarrend design 

De toegankelijkheid van de inrichting van het park of natuurgebied is een ander belangrijk aspect. Op de foto bovenaan met de banken ziet u dat in dat park is gekozen voor een bijzonder design van het pad langs het asfalt. Hoewel het een onbekend design is, wekt het de indruk dat dat gedeelte het voetpad is. Voor blinden en slechtzienden wekt dit verwarring. Zij kunnen het design lastig of niet onderscheiden en ze kunnen ook niet terugvallen op de voor hen vertrouwde geleidelijn. De buitenzijde van het gedecoreerde voetpad zou als gidslijn gezien kunnen worden, doch daarvoor is het hoogteverschil te klein. Aan de andere zijde zou de aflopende rand naast het pad als gidslijn kunnen dienen, doch door het aanzienlijke hoogteverschil is die rand daarvoor niet geschikt en zelfs zeer risicovol.  

Het luistert dus nauw om voor de inrichting eveneens een Programma van Eisen te maken om tot een toegankelijke inrichting te komen, veiligheid te waarborgen en aansprakelijkheid te beperken.  

Bruggen 

Bij waterpartijen in de natuur wordt bijvoorbeeld met een brug het wandelpad naar de overzijde gebracht. Zeker bij natuurlijke wandelpaden is het een uitdaging om een goede aansluiting te maken tussen de brug en het wandelpad. En vooral het blijvend goed aangesloten houden, blijkt in de praktijk niet te lukken. In menig park of natuurgebied ontstaat een kuil of een te groot hoogteverschil, zoals u ook op de foto van de brug kunt zien - ofschoon het een verhard pad is. Juist op de plek waar veel gelopen wordt, op weg naar de leuning van de brug, is het loopoppervlak niet goed aangesloten. Een hoog struikel- en valrisico is het gevolg.   

Op een brug is het vervolgens voor mensen met een beperking van belang dat zij een steunpunt vinden als zij een loopbeperking hebben. Dat steunpunt is bij de brug op de foto anders dan gewoonlijk. Hoewel het een prachtig design is, kan tegen deze leuning niet geleund worden zoals mensen dat regelmatig doen om even rond te kijken of eendjes te voeren. Sterker nog, als ze dat doen omdat ze dat zo gewend zijn, raken ze uit hun evenwicht. Een risico dat grote gevolgen kan hebben.  

Degenen met een visuele beperking kunnen niet terugvallen op vertrouwde ervaringen en hebben slechts één punt waar zij de leuning kunnen voelen. In combinatie met de verzakte opgang en de verhoogde, bollende rand op straatniveau zijn er meerdere onbekende zaken die maken dat zij niet intuïtief kunnen doorlopen en daardoor als vanzelfsprekend in een alerte stand komen te staan. Dat is niet relaxed en het tegendeel van wat een wandeling in de natuur beoogt.  Om deze brug toegankelijk te maken en de bezoeker van het park echt te ondersteunen en geleiden, is aanpassing noodzakelijk.  

We zien in ons dagelijkse werk veel situaties waarin ‘groen’ in een project onderbelicht en daardoor vaak onnodig slecht toegankelijk is, terwijl de natuur (ook) voor mensen met een beperking juist zo’n positieve bijdrage aan hun welzijn kan leveren. Hopelijk voelt u aan de hand van deze voorbeelden de urgentie om hieraan ook bij te dragen met uw projecten.  

Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 1/2025. Lees meer van Straatbeeld in onze digitale bibliotheek.