Aandeslag-Trofee voor aanpak die natuurinclusief bouwen voor elke gemeente haalbaar maakt

Blueprint vanuit samenwerking

De basis voor de tool is het rapport Handelingsperspectief voor Natuurinclusief Bouwen, opgesteld door een coalitie van gemeenten, ontwikkelaars en ecologische experts. In dat rapport werden concrete aanbevelingen gedaan om natuurinclusief bouwen niet alleen beleidsmatig, maar ook juridisch stevig te verankeren — mede via de Omgevingswet.

In plaats van te wachten op landelijke of provinciale richtlijnen, besloten betrokken partijen direct te starten. Volgens Nest-adviseur Ingrid Sloots was er al voldoende kennis en enthousiasme bij gemeenten en andere partijen om de eerste stap te zetten.

Zo ontstond een breed toepasbare template, ontwikkeld in samenwerking met gemeenten zoals Delft, Leiden, Amsterdam, Tilburg en de provincies Zuid-Holland en Utrecht. De template is inmiddels in gebruik in tientallen gemeenten.

Verankeren in omgevingsplannen

Wat de template onderscheidt, is dat hij natuurinclusieve maatregelen niet reduceert tot losse aandachtspunten, maar er een structurele, toetsbare randvoorwaarde van maakt. Gemeenten krijgen handvatten om biodiversiteit en natuurinclusiviteit vanaf de ontwerpfase te integreren in ruimtelijke plannen en omgevingsplannen — mét ruimte voor lokaal maatwerk.

De ontwikkeling van de template gebeurde in een coöperatief traject: met werkrondes, praktijktoetsing en feedbackrondes. Inmiddels is versie 11 in gebruik, en is er een actieve gebruikersgroep ontstaan. Gemeenten wisselen ervaringen, knelpunten en oplossingen uit; provincies (zoals Utrecht) ondersteunen via trainingen en regionale sessies. Deze netwerkgedreven aanpak blijkt cruciaal: samen leren en samen implementeren  versnelt de stap van plan naar uitvoering.

Vijf lessen uit de praktijk

Gemeenten die met de template werken delen waardevolle inzichten:

1. Begin met wat er al is - in plaats van telkens opnieuw het wiel uit te vinden, kun je bestaande documenten, inzichten en ervaring gebruiken. Dat versnelt besluitvorming en voorkomt dat natuurinclusiviteit telkens opnieuw uitgesteld wordt.
2. Sluit aan op bestaande ambities - natuurinclusief bouwen raakt aan thema’s als gezondheid, klimaatadaptatie, biodiversiteit en leefkwaliteit. Door de tool te koppelen aan die bredere doelen, wordt het geen incidentele opgave, maar onderdeel van integrale visie.
3. Houd het herkenbaar, maar flexibel - de basisstructuur van de template biedt duidelijkheid, terwijl maatwerk ruimte blijft voor lokale omstandigheden of soortenkeuzes.
4. Investeer in implementatie - beleid alleen is niet genoeg. Betrek teams die projecten daadwerkelijk uitvoeren, veranker natuurinclusiviteit in werkinstructies en maak het onderdeel van dagelijkse praktijk.
5. Deel ervaringen en leer van elkaar - door terugkoppeling bouw je voort op gedeelde kennis en maak je de tool steeds sterker.

De template en handreiking zijn gratis beschikbaar de website van Nest Natuurinclusief.