Serieuze alternatieven voor mobiliteit

vrijdag 10 januari 2020
timer 5 min
Serieuze alternatieven voor mobiliteit

"Dichtbij is het nieuwe ver weg", aldus Daan Zandbelt, een van de ontwikkelaars van Panorama Nederland, een parapluvisie op ons land in woord en beeld.

Daan Zandbelt vormt samen met Floris Alkemade en Berno Strootman het College van Rijksadviseurs. Zij ontwikkelden ‘Panorama Nederland’, een parapluvisie in tekst en beeld, een praat- en discussiestuk dat in fysieke vorm ‘toert’ door Nederland. Heeft het effect? “Nou en of”, zegt Zandbelt. “We hebben nóg meer inzicht gekregen in de geweldige effecten van nabijheid en in serieuze alternatieven voor mobiliteit.”

Uur per dag reizen voor dagelijkse dingen

Typerend voor de visie ‘Panorama Nederland’ is dat onze steden en landschappen visueel herkenbaar blijven, maar dat de organisatie en inrichting fundamenteel anders zijn. “Nabijheid is het kernpunt”, legt Zandbelt uit. “Bekend is dat we al eeuwen bereid zijn om gemiddeld een uur per dag te reizen voor onze dagelijkse dingen. Dat gegeven heeft eeuwenlang de omvang van onze steden bepaald. Met het verhogen van onze verplaatsingssnelheid is de afstand tussen wonen, werk en voorzieningen enorm toegenomen. Deze beweging is in de afgelopen decennia nog eens sterk gefaciliteerd met investeringen in de uitbreiding van dit territorium.” Dan wel, in de woorden van Zandbelt: “In de ‘lengte van de arm’, zonder die ‘arm’ te versterken met meer bestemmingen per hectare.” Dit heeft een enorme mobiliteitsgroei teweeggebracht en daarmee een problematische toename van stikstof en CO2-uitstoot.


Behoefte aan mobiliteit kan verminderen

Vanuit die redenering stellen de Rijksadviseurs dat de behoefte aan mobiliteit net zo sterk kan verminderen, als je de nabijheid van allerhande bestemmingen bevordert. Niet alleen die relatie is door de discussies rond ‘Panorama Nederland’ bevestigd, zegt Zandbelt, “Er blijken meer dimensies te zijn aan ‘nabijheid’ die maatschappelijk voordeel opleveren.” Zandbelt noemt de sociale dimensie. Immers, de nabijheid van voorzieningen en banen levert meer keuzemogelijkheden op zonder extra investeringen in tijd en mobiliteit. Zandbelt wijst op het tegendeel: “Denk aan de mensen die in de randgemeenten wonen zoals Nieuwegein of Spijkenisse. Zij bevinden zich op zo’n afstand van banen en voorzieningen dat ze vaak ‘gedwongen’ meer tijd en geld moeten steken in mobiliteit om gebruik te maken van die voorzieningen.”


Strategisch plannen van wonen en werk

Dan noemt Zandbelt de energetische dimensie. “Het scheelt bakken vol energie en uitstoot, als je lopend op de fiets je bestemming kunt bereiken in plaats van, wel of niet gedwongen, met de auto of het ov. Nabijheid heeft verder een economische dimensie omdat het vraag en aanbod dichter bij elkaar brengt en zo zorgt voor een betere match en meer welvaart en welzijn.” Als afgeleide van de sociale dimensie noemt Zandbelt, met name in de hoogstedelijke gebieden, een opmerkelijke mobiliteitsdimensie. “Door de hoge adressendichtheid leggen mensen hier minder kilometers af voor hun dagelijkse dingen. Dat leidt niet alleen tot minder automobiliteit bij nieuwe bewoners. Opmerkelijk genoeg zien we dat ook bestaande bewoners in omringende wijken profiteren van nabijheid van voorzieningen en bijvoorbeeld minder gebruik maken van de snelwegen rond de steden. Dit bevestigt het inzicht dat je met het strategisch plannen van woningen en werk de mobiliteit kunt beïnvloeden.” Zandbelt trekt dit effect door naar positieve effecten op de stikstof- en CO2-problematiek. “Naast een nieuwe kijk op veehouderij, die we ook benoemen in het Panorama, is het dus wellicht mogelijk om natuurgebieden te beschermen tegen stikstof met vermindering van mobiliteit door een gerichte planning van woningen en werk.”
 
En dan noemt Zandbelt nog de filosofische dimensie. Het Panorama mag dan een grotendeels herkenbaar Nederland tonen, het geheel functioneert fundamenteel anders, “zonder in sciencefiction-achtige sferen terecht te komen, waar zelfrijdende auto’s of drones je om de oren vliegen”.


Samenwerken als noodzakelijke randvoorwaarde

Waar we wel aandacht aan moeten besteden is aan samenwerken, erkent Zandbelt. “We zijn gaandeweg in specialistische silo’s gaan zitten en denken nog te vaak dat we samenwerken kunnen vermijden, maar dat is niet zo. Samenwerken is een noodzakelijke randvoorwaarde voor nabijheid en dus ook voor de positieve gevolgen ervan. De klimaatdoelen zijn een goed voorbeeld. Het effect van zonne- en windenergie bereik je alleen als je het breed neerzet, dus ook met burgers. Ik geloof bijvoorbeeld nog steeds dat we niet per se enorme zonneweides nodig hebben, als we voldoende gebruik maken van daken van woningen en bedrijven.”


Overheid wordt teamplayer

Ten slotte is het van belang dat de overheid in de goede stand komt te zitten. “Voorheen was de afweging voor de Rijksoverheid vaak: je gaat erover of je gaat er niet over”, herinnert Zandbelt. “Zo zwart-wit is het niet meer. De nieuwe rol voor de overheid is die van teamplayer. Dat is zoeken en oefenen met elkaar, maar noodzakelijk.” Wat volgens Zandbelt “op vele wijzen is bevestigd”, is dat de strekking ‘nabijheid’ van het Panorama, geen doel op zich is, maar een middel voor meer ‘tijd voor elkaar’. “Het is een middel dat een positief verhaal vertelt over de toekomst, een verhaal waar mensen blij van worden. Een verhaal dat mensen motiveert om het niet alleen over problemen te hebben, maar ook over kansen. Een verhaal van een Nederland waar mensen naar gaan verlangen. Het is geen blauwdruk, maar wel een heldere richting.”
 

Dit artikel is verschenen in Trends 2020, een uitgave van Verkeerskunde, Parkeer24, Verkeer in Beeld en OV Magazine

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

‘Bij groen in de stad is één plus één zeven’

29 feb om 09:35 uur

Meer groen in de buitenruimte, het lijkt een inkoppertje in een tijd waarin we steeds regelmatiger kampen met…

Lees verder
flash_onNieuws

Steden vinden een groene leefomgeving steeds belangrijker

17 aug 2022
Onderzoek van Wageningen Environmental Research laat zien hoe binnen het rijks- en het gemeentelijke beleid wordt…
Lees verder
descriptionArtikel

Meeste Nederlandse wijken prettig om te wonen, maar grote verschillen in steden

25 apr 2022
Hoewel de leefbaarheid in Nederlandse steden dorpen vooruitgaat, zijn er zorgen over wijken en buurten waar…
Lees verder

Straatmeubilair zorgt voor leefbaarheid

7 jan 2022
We lopen er dikwijls ongemerkt aan voorbij totdat we er gebruik van willen maken. Straatmeubilair is niet alleen…
Lees verder
150 miljoen voor projecten slimme en schone mobiliteit
flash_onNieuws

150 miljoen voor projecten slimme en schone mobiliteit

6 dec 2021 timer2 min

Acht samenwerkingsverbanden van ondernemers en onderzoekers krijgen in totaal 150 miljoen euro steun van het…

Lees verder
Pilot Light as a Service langs N278 krijgt vervolg
flash_onNieuws

Pilot Light as a Service langs N278 krijgt vervolg

11 nov 2021 timer3 min

Na een succesvolle pilotfase zet de provincie Noord-Brabant langs 17 kilometer op de N279 Noord verlichting as-…

Lees verder
Slimme en duurzame verstedelijking levert miljarden op
flash_onNieuws

Slimme en duurzame verstedelijking levert miljarden op

8 nov 2021 timer2 min

Als Nederlandse steden ervoor kiezen tot 2050 binnenstedelijk te verdichten in plaats van de stad aan de rand…

Lees verder
Mobility Lab: al 5 jaar innoveren met startups
descriptionArtikel

Mobility Lab: al 5 jaar innoveren met startups

3 nov 2021 timer3 min

Een gesprek met Hans Stevens, programmamanager van De Verkeersonderneming, over Mobility Lab, start-upprogramma…

Lees verder