Dit zijn de kansen die de Omgevingswet biedt

"De Omgevingswet biedt voordelen. Met één druk op de knop wordt zichtbaar wat mogelijk is en met welke regels een initiatiefnemer rekening moet houden. Stukken makkelijker dan de beleidsstukken die nu verspreid op internetpagina’s van een gemeente, provincie, waterschap en het Rijk staan - als ze al online staan. De Omgevingswet werkt niet alleen eenvoudiger, je kunt in dit stelsel ook nog meer vergunningen aanvragen dan nu het geval is. En de Omgevingswet zet de deur open voor meer integraliteit, participatie, bestuurlijke afwegingsruimte en flexibiliteit.

In de discussie over de Omgevingswet gaat het veel over de voordelen (en de kansen). Maar wat moet je minimaal doen om te voldoen aan de Omgevingswet? Wat gaat er mis als je niets doet? Misschien is het flauw om zo te redeneren, maar de datum van de invoering van de Omgevingswet wordt steeds verder vooruit geschoven. Dus het is wel goed om eens in perspectief te zetten wat er nu nodig is en hoe een externe partij hierop kan inspelen. Dit artikel gaat met name over omgevingsvisies en -plannen.

Niets doen?

Ontluisterend is te concluderen dat er niet veel mis gaat op het moment dat je niets doet. Een omgevingsvisie is vormvrij, dus eigenlijk voldoet de huidige structuurvisie ook wel. En een omgevingsplan? Het overgangsrecht zorgt ervoor dat een gemeente die vanzelf heeft op basis van de huidige bestemmingsplannen en verordeningen. Dus daar hoef je pas na de inwerkingtreding van de Omgevingswet bij een herziening rekening mee te houden. Daarna kun je feitelijk de huidige regels stapelen. Dus is een omgevingsplan ook zo gemaakt. De Omgevingswet en het Omgevingsbesluit zeggen verder weinig over participatie, dus daarmee verandert ook weinig ten opzichte van de huidige praktijk.

Zo beredeneerd lijkt het alsof gemeenten rustig achterover kunnen leunen en met de huidige praktijk kunnen doorgaan totdat de Omgevingswet in werking is getreden. Dat kan. De Omgevingswet verplicht heel weinig. Maar de Omgevingswet is wel dé uitgelezen mogelijkheid om doelen te behalen die een gemeente wil bereiken, om orde op zaken te stellen, om na te gaan of alle zaken voldoen, om de boel op te schudden, om overbodige regels te schrappen. Kortom: voor zelfreflectie. En juist externe partijen kunnen dit ook aanvoeren als aanleiding voor een gemeente om aan die zelfreflectie te doen. Of het als breekijzer te gebruiken om meer ruimte aan initiatieven te geven. Voor zover gemeenten dat natuurlijk nog niet doen: gelukkig is een aanzienlijk deel van de gemeenten hiermee al aan de slag. In dat geval kunnen externen goede input leveren.

Frisse blik

De Omgevingswet kan goed dienen om met een frisse blik te discussiëren over het overkoepelende beleid van de gemeente. Juist door te spreken over de fysieke leefomgeving en niet meer alleen over de ruimtelijke ordening, is dit de uitgelezen kans om beleidsvelden te integreren. Dan kan het nodig blijken om de boel op te schudden, omdat doelen van verschillende beleidsvelden kunnen schuren. Groenbeleid versus parkeerbeleid; cultuurhistorisch beleid versus economisch beleid; sociaal-maatschappelijk beleid versus ruimtelijke beleid.

Maar het is ook het moment om naar nieuwe opgaven en thema’s te kijken. Duurzaamheid, gezondheid en klimaatadaptatie zijn zo drie voorbeelden van onderwerpen die steeds hoger op de gemeentelijke agenda komen te staan en waaraan nog niet altijd aandacht is besteed in visies of in (bestemmings)plannen. Daar ligt ook de kans voor architecten en stedenbouwers: maak verbindingen met andere thema’s. Juist nu gaan veel gemeenten nadenken over omgevingsvisies en omgevingsplannen en snakken ze naar goede input van de vakwereld.

Aan de slag gaan!

Kortom: voldoende redenen om aan de slag te gaan. Zie de Omgevingswet niet als doel op zich, maar juist als middel dat kan helpen om de doelen die je als gemeente hebt te kunnen verankeren. Verken eens voor jezelf wat de Omgevingswet voor jou kan betekenen. Beredeneer vanuit de opgaven die in een gebied zijn. Zeker op het moment dat partijen sceptisch zijn over de Omgevingswet kan het goed helpen deze wet minder prominent te benoemen. Maar in andere gevallen kan het juist goed helpen om de Omgevingswet te gebruiken als aanleiding om zaken voor elkaar te krijgen. Mooie kansen voor de vakwereld."

Dit artikel verscheen in Stedebouw & Architectuur, thema Renovatie en Herstructurering uit 2017. U kunt dit magazine downloaden in onze bibliotheek.
Auteur: Maarten Hoorn, projectleider ruimte bij Platform 31.