Barneveld-Noord een potentiële energiehublocatie

De gemeente Barneveld telt zo’n 65.000 inwoners, verspreid over negen dorpen, en kent daarnaast een grote oppervlakte en drie ov-knooppunten, schetst wethouder Pluimers de situatie. De komende decennia verwacht de gemeente te groeien naar 85.000 inwoners. “Mobiliteit is een randvoorwaarde voor verstedelijking. Ook de elektrificatie zet door, dus daar kijken we goed naar.” 

Verduurzaming is een belangrijk thema, vervolgt burgemeester Jacco van der Tak. Hij ziet dat we sneller stappen moeten zetten om opwarming van de aarde tegen te gaan. Het enige probleem: “Het wetgevend kader gaat langzamer dan veel maatschappelijke ontwikkelingen. Voor versnelling is bestuurlijke daadkracht nodig.” Ook in de mobiliteitswereld komt verandering niet snel op gang, weet hij vanuit zijn verleden als directeur Communicatie & Corporate Affairs bij NS. Destijds stelde de CDA'er dat het tijd is voor een andere manier van besturen. Met zijn gemeente wil hij daaraan bijdragen. “Voor versnelling moet je dilemma’s blijven agenderen.” 

Slimme oplossingen zoeken 

Eén van die dilemma’s is netcongestie: de vraag naar stroom is groter dan netbeheerders kunnen leveren. Alle reden dus om de beschikbare netcapaciteit slimmer te benutten, weet Pluimers. “We praten met netbeheerder Liander over het opslaan van energie, maar voeren ook gesprekken met ondernemers over plaatsing van zonnepanelen en opslag. En we onderzoeken de haalbaarheid van een mobiliteits- en energiehub op station Barneveld-Noord, vlakbij bedrijventerrein De Harselaar.”  

Van de 7000 bedrijven die de gemeente telt zijn de meeste op De Harselaar gevestigd. Bovendien gaat in Barneveld-Noord ook nieuwbouw plaatsvinden. Ter voorbereiding op een onderzoek naar een energiehub voerde de gemeente een energiescan uit om inzichtelijk te krijgen wat de energiebehoefte nu en in de toekomst is, en welke andere slimme oplossingen nodig zijn.

Energiehubexperts Emiel Trommelen en Michiel van der Zanden van Stevin zijn enthousiast over de plannen. “De energiescans die Barneveld heeft gemaakt zijn waardevol om het potentieel te onderzoeken voor een energiehub in Barneveld-Noord. Het ondernemersklimaat in Barneveld lijkt groot, dat bevordert de innovatiekracht. Wanneer partijen samenwerking zoeken voor een energiehubproject worden vaak legio aan slimme oplossingen bedacht die veel verder gaan dan enkel netcongestie. Een leuk voorbeeld is het delen van assets, zoals een wasstraat voor rollend materieel.” 

Gemeentelijke rol 

Voor de realisatie van Barneveld-Noord als energiehub, staat een goede wisselwerking tussen ondernemers en gemeente wel centraal. “De energietransitie vraagt om creatieve oplossingen." Volgens Van der Tak is onderling vertrouwen doorslaggevend om samen een goed functionerend systeem te creëren. “Veel ondernemers hier zitten in ondernemerscollectieven en hebben positieve ervaringen met collectiviteit. Dat geeft ook vertrouwen om in zo’n energiehubproject te stappen.”  

Trommelen en Van der Zanden benadrukken dat iedereen binnen zo’n collectief wel zijn eigen rol moet pakken. Want lang niet voor alle ondernemers is het energievraagstuk een topprioriteit. Ze optimaliseren in hun eigen ecosysteem, wat suboptimaal kan werken in het grotere ecosysteem. De gemeente heeft een belangrijke rol om een coalition of the willing te creëren, omdat het de lokale opgave goed kent. 

Welke rol de gemeente Barneveld zichzelf toedicht? Van der Tak: “Coalitiebouw vindt plaats tussen overheden en bedrijfsleven, onze rol is verbindend en faciliterend. Het bedrijfsleven kan makkelijker meer risico nemen, een gemeente die teveel risico neemt kan politiek worden afgestraft. Ook is veiligheid waarborgen hierbij belangrijk. Wij kunnen ondernemers verbinden met het Rijk en provincies en in contact brengen binnen lopende subsidieprogramma’s. Maar rond overheidssteun spelen allerlei regels, daar moet je goed op letten.” 

Systeemverandering 

De wisselwerking tussen gemeente en ondernemers zit in Barneveld wel goed, zien de Stevin-mannen. “Mkb en politiek samenbrengen is niet altijd vanzelfsprekend, maar in Barneveld lukt dat gelukkig wel.” Het vraagt alleen wel om een integrale benadering van het energievraagstuk, door verschillende portefeuilles heen. Dan kunnen burgemeester en wethouder er nog wel achterstaan, maar hoe laat je zoiets landen binnen de rest van de ambtelijke organisatie? 

Van der Tak ziet de sleutel in een wendbare organisatie. “Van oudsher denken we in bepaalde kolommen en structuren. Met het interne programma ‘Barneveld Groeit’ proberen we die werkwijze te veranderen. Bij een toegankelijke overheid moet iedere inwoner of ondernemer met een goed idee kunnen binnenlopen. Wij gaan het gesprek met iedereen aan. Als een private partij langskomt, bijvoorbeeld Stevin, is het mooi als die al met andere partijen heeft gesproken.” 

Het politieke proces moet wel een zorgvuldig proces zijn, geeft wethouder Pluimers aan: “In een coalitieakkoord staan ambities benoemd en daarop worden plannen gemaakt. Plannen van buitenaf worden eerst besproken met portefeuillehouders en ambtenaren. Zij stemmen het af op bestaande plannen en wegen de verschillende belangen af. Pas daarna komt het bij het college van B&W terecht en uiteindelijk beslist de gemeenteraad.” 

Ook de ambtelijke wereld is minder overzichtelijk dan vroeger, vult Van der Tak aan. “Het gaat over veel meer dan bestemmingsplanwijzigingen. Dus moet je ook wendbaar kunnen zijn en openstaan voor nieuwe ideeën. Dat vraagt best veel van de organisatie.” Dat maakt het ook arbeidsintensief, terwijl gemeenten – net als de rest van de maatschappij – kampen met personeelsgebrek. 

Krachten bundelen 

Trommelen haakt meteen in: “Gemeenten hebben niet veel capaciteit, dus bundel de krachten. Durf buiten de kaders te kijken. In Nederweert is bijvoorbeeld een systeem ontwikkeld, waarmee ondernemers eigen stroom kunnen verhandelen. Maak gebruik van dat voorbeeld. Je hoeft niet allemaal het wiel opnieuw uit te vinden.” 

Pluimers vindt het waardevol te horen over zo’n project bij een andere gemeente. “Zo kunnen we de energietransitie versnellen en een goed platform bieden om andere partijen te stimuleren. Maar vergeet niet: we dienen óók het algemeen belang van alle burgers. Die ook moeten verduurzamen, waarbij wij de betaalbaarheid in acht nemen. We moeten de dagelijkse realiteit niet uit het oog verliezen.” 

Van der Tak noemt Nederweert een ‘inspirerend voorbeeld’ dat getuigt van een goede wisselwerking tussen ondernemers en gemeente. “Het is een veelzeggend voorbeeld dat laat zien: je hoeft geen top 10-gemeente te zijn om te kunnen innoveren. Het is politiek uitdagend, maar de energietransitie in combinatie met het mobiliteitsvraagstuk vraagt om deze versnelling.”  

Om af te sluiten met een optimistische boodschap. “Nederland heeft in de geschiedenis al een aantal grote transities doorgemaakt en laten zien dat we dat aankunnen. We zitten nu in een veranderend tijdperk, maar de gemeente Barneveld moet en wil in kansen denken. Samen kunnen we van de energietransitie in relatie met mobiliteit een succes maken.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 2/2023. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.